W Gdańsku
ktoś z tych, co przetrwali, podarował mi
ów zleżały strzęp, który w czasach Wolnego Miasta
łopotał na pomostach spacerowych mego dzieciństwa,
póki nie wciągnięto flagi zwycięzców,
po czym wszystko legło w gruzach.
Popatrzcie: polska korona
ponad krzyżami niemieckich rycerzy zakonnych.
Rzecz dla kolekcjonerów,
zagrożona przez mole.
Günter Grass, Rzeczy znalezione. Dla tych. Co nie czytają, 2002
Ranne szychty
Sześciu literatów i sześciu artystów wizualnych powędruje z Gdańska do Wrocławia i z Wrocławia do Gdańska, aby zmierzyć się z genius loci obydwu tak oddalonych, acz w pewnym sensie tak bliskich miast. Miast o wielonarodowej i wielokulturowej przeszłości, niejednorodnych i niejednoznacznych, charakteryzujących się wielowarstwową spuścizną pozostawioną przez autorów o proweniencji niemieckiej, śląskiej, kaszubskiej, gdańskiej, etc. Stąd też inspiracja postacią Güntera Grassa, patronującego jednej z filii Gdańskiej Galerii Miejskiej, honorowego obywatela Miasta Gdańska, urodzonego we Freie Stadt Danzig, laureata nagrody Nobla w dziedzinie literatury piszącego w języku niemieckim, autora m.in. trylogii gdańskiej, absolwenta wyższych szkół plastycznych w Düsseldorfie i Berlinie. To jego twórczość, balansująca na granicy faktu i mitu, wyobraźni i rzeczywistości, łącząca w integralną całość słowo z obrazem, stanowi punkt wyjścia projektu „Ranne szychty”, polegającego na integracji działań kreatywnych, dyscyplin artystycznych i środowisk twórczych.
„Ranne szychty” to tytuł pierwszej z trzech ksiąg powieści Grassa pt.: „Psie lata”, stanowiącej ostatnią część tzw. trylogii gdańskiej, w której Gdańsk jawi się jako miasto pogranicza, mała ojczyzna Niemców, Polaków i Żydów. „Ranne szychty” są opowieścią o spędzonym na Żuławach Wiślanych w okresie międzywojnia dzieciństwie dwóch chłopców – hardego Kaszuba Waltera Materna, który wstępuje do SS, oraz korpulentnego, plastycznie uzdolnionego żyda Eddiego Amsela, który zostaje dyrektorem wpierw baletu, potem osobliwej kopalni. Wspólnie tworzą strachy na wróble – postaci z pogranicza sztuki, mechaniki i można by rzec ezoteryki. Strachy jako alegoria kreacji artystycznej i dzieła sztuki, pierwotnie ukazujące ludzi i bogów, odzwierciedlają także typy mieszkańców wiosek żuławskich, jak również znajdują inspirację wśród postaci pruskich i wschodnioeuropejskich legend. W późniejszych czasach zostają poddane produkcji masowej w kopalniach prowadzonych przez dorosłego Amsela, według wzorów graficznych anonimowego twórcy (Grassa?), tworzone na podobieństwo człowieka, którego powojenna kondycja drastycznie podupadła.
Podróżując między Gdańskiem a Wrocławiem, Danzigiem a Breslau, Żuławami a Śląskiem, zaprosimy wybranych artystów do odbycia „rannych szycht”, podczas których zastanowią się nad wielowarstwowością tych miast / nie-miast, przedefiniowaniem ich tożsamości i podejmą próbę „dokopania się” do niewidocznych dla oka lub zagubionych w pamięci pokładów drzemiących w obydwu z nich. W ramach serii pobytów rezydencyjnych oraz spotkań autorskich i warsztatów odbywających się w Gdańsku i Wrocławiu, skonfrontujemy wizje literatów i artystów tak, aby rezultatem każdego takiego spotkania był utwór integrujący słowo z obrazem, rzeczy z ideami, świat bytów ze światem ich cieni.
Końcowym efektem będzie publikacja kompilująca powstałe w ramach „Rannych szycht” utwory.
„Ranne szychty” są częścią 8. edycji festiwalu Grassomania – projektu dedykowanego Günterowi Grassowi, budującego swój program wokół twórczości Noblisty interpretowanej i przetwarzanej przez młode pokolenia artystów. Projekt jest realizowany we współpracy Gdańskiej Galerii Miejskiej z galerią Dizajn BWA Wrocław, Fundacją im. T. Karpowicza oraz Księgarnią Tajne Komplety w ramach obchodów Europejskiej Stolicy Kultury 2016.
kurator Marta Wróblewska
Gdańsk:
Rezydencja literata Bartosza Sadulskiego 15-20 marca
Spotkanie w Gdańskiej Galerii Güntera Grassa 16 marca
Rezydencja artysty wizualnego Antka Wajdy 12-17 kwietnia
Spotkanie w Gdańskiej Galerii Güntera Grassa 15 kwietnia
Rezydencja artystki wizualnej Kamy Sokolnickiej 26 kwietnia – 3 maja
Spotkanie w Gdańskiej Galerii Güntera Grassa 28 kwietnia
Rezydencja literata Kamila Zająca 8-13 maja
Spotkanie w Gdańskiej Galerii Güntera Grassa 12 maja
Rezydencja literatki Agnieszki Wolny-Hamkało 12 – 17 lipca
Spotkanie w Gdańskiej Galerii Güntera Grassa 14 lipca
Rezydencja artystki wizualnej Katarzyny Kmity 2-7 sierpnia
Spotkanie w Gdańskiej Galerii Güntera Grassa 4 sierpnia
Wrocław:
Rezydencja literata Grzegorza Kwiatkowskiego 17-20 marca
Spotkanie w Tajnych Kompletach 18 marca
Rezydencja artysty wizualnego Macieja Salamona 27 – 30 kwietnia
Spotkanie w BWA Dizajn 29 kwietnia godz. 18.00
Rezydencja literatki Barbary Piórkowskiej 12 -15 maja
Spotkanie w Tajnych Kompletach 12 maja
Rezydencja artystki wizualnej Patrycji Orzechowskiej 01 – 04 czerwca
Spotkanie w BWA Dizajn 3 czerwca godz. 18.00
Rezydencja literatki Aleksandry M. Perzyńskiej 28 czerwca – 1 lipca
Spotkanie w Tajnych Kompletach 30 czerwca
Rezydencja artysty wizualnego Jakuba Babczyńskiego 12 – 15 lipca
Spotkanie w BWA Dizajn 14 lipca godz. 18.00
